TÜRKYEDEK? SOSYOLOJ? ÇALI?MALARI
tarzan986 22 Nisan 2009 16:36
Giri?
Sosyoloji,toplum ve toplum olaylar? ile ilgili olarak elde edilen sistemli bilgilerimizin bilimidir.Bir bilim olarak sosyoloji XIX. yüzy?l ko?ullar?nda ortaya ç?km??.Bu nedenle ortaya ç?kt??? yer olan Bat?’n?n XIX. yüzy?l ko?ullar? ile yak?ndan ilgili bir geli?im içinde olmu?tur.Bu yüzy?lda Bat? yeryüzünde çok önemli olanaklar elde etmesine,kendi dünya egemenli?ini kurmu? bulunmas?na kar??n kendi içinde çok büyük sorunlarla kar?? kar??ya kalm?? ve kurdu?u bu egemenli?in zamanla tehlikeye dü?ece?inin ayr?m?na varm??t?r.Bu yüzy?lda Bat? toplumlar? birbirleri ard? s?ra gelen büyük devrimlerle çalkalanmakta, toplumsal çat??ma ve uyumsuzluklar hat safhaya ula?maktad?r.Bu sebeple Bat?, elde etmi? oldu?u üstünlü?ü tart??ma konusu yapmadan ve bu üstünlüklerden yararlanarak sorunlar?n? anlama ve a?abilme çabas?n? sosyoloji bilimi ile yakalamaya çal??m??t?r.
Bat?'n?n temel endi?esini kendi sorunlar?na yönelik olarak olu?mu?tur.olu?maktad?r.Bu nedenle kendi iç çeli?ki ve çeki?meleri sorunlar?n?n ve kayg?lar?n?n kayna?? olmas? nedeniyle konuyu kendisiyle s?n?rland?rma yoluna gitmi?tir.Bunun için de çal??malar?nda sosyoloji
toplumu birim olarak kabul etmi?tir.Bat?'n?n kendi tasalar?yla belirlenmi? sorunlar?yla s?n?rland?r?lm?? bir birim olarak sosyolojide kar??m?za soyut ve mutlak bir topluluk kavram? ç?kmaktad?r.Bu kavram ayn? anda belli bir gelene?in ve dü?ünce miras?n?n da ürünüdür.Bat?,uygarl?klar?n olu?umunda rol almamas? nedeniyle kendi deneylerinde sa?layamad??? bilgiyi soyut düzeyde,ak?l düzeyinde yakalamak iste?inde olmu?tur.Bu yüzden de sorunun söz konusu biçimde ortaya konulmu? olmas? sosyolojide yad?rganmam??t?r.Bat? ayr?ca XIX. yüzy?lda elde etmi? oldu?u egemenlikle kendisini dünya ile, kendi tarihini dünya tarihi ile özde?le?tirmeye ba?lam??t?r. Dünyan?n kaderini art?k Bat?'n?n belirledi?i inanc? yay-g?nla?m??t?r.
Sosyolojinin Bat?'da ortaya ç?km?? olmas? ve daha çok Bat?’n?n ç?karlar? ile paralel bir geli?im göstermi? olmas? sosyolojiye ilk ba?larda bütünü ile Bat? ile s?n?rl? sorunlar?n dünya çap?nda evrenselle?tirilmesi görevini de vermi?,buna paralel olarak Bat?-d??? ülkelerde ortaya ç?kan sosyoloji anlay??lar?n?n temelini de bu yakla??m olu?turmu?tur.Ancak sosyolojinin Bat? sorun ve ç?karlar? ile s?n?rland?r?lmas? bugün için sosyolojinin olu?mu? bilim kimli?i ile ba?da?mamaktad?r.Nitekim sosyoloji,toplumlar?n kendi kendileri konusunda bilinçlenmesi, sorunlar?na çözüm aramak çabas? ile var olmaya ba?lam?? buna ba?l? olarak da bilim kimli?i kazanabilmi?tir.Bu bak?mdan bizim de kendi sorunlar?m?z? çözmede fonksiyon icra edecek ve kendi ç?karlar?m?z do?rultusunda geli?tirilecek bir sosyolojiye gereksinimiz bulunmaktad?r. Buda hiç ku?kusuz Türk toplum ç?karlar? çerçevesinde dü?ünme zorunlulu?u bulunan,kendi ç?kar?na ve hesab?na meseleleri sosyoloji bilimine sunan bir anlay??a gerek duymaktad?r.
Türkiye’de Sosyoloji
Bizde bilimsel anlamda sosyoloji çal??malar? çok erken ba?lam??t?r.Ancak sosyolojinin do?u? y?llar?nda Bat? sosyolojisinde ortaya ç?kan geli?melere
benzer ?artlar?n olu?mad??? da görülmektedir.Böyle bir durumda,Türkiye’de Bat?da belli ko?ullar?n ürünü olarak do?an ve Bat?’n?n o gün için ya?ad??? sorunlara çare bulma amac? ile ortaya ç?kan sosyoloji bilimi’nin Osmanl?’da k?sa bir süre içinde ciddiye al?n?r olmas? önemli bir soru konusu olu?turmaktad?r. Bu soruya belki de verilecek en net cevap, her iki toplumun sosyolojiden beklentilerinin neler oldu?unun aç?klanmas? ile belirginle?ecektir.?lk etapta belirtilmesi gereken husus,sosyolojiyi Bat?da ortaya ç?karan ?artlar ile Osmanl?’da ilgi konusu olmas?n? sa?layan ko?ullar?n çok farkl? noktalarda odaklanm?? olmas?d?r.“Osmanl? yöneticileri, ideologlar? ve ayd?nlar? sosyolojiyi,Osmanl? devletini kurtaracak sihirli bir güç olarak de?erlendirdiler.Ba?ka bir ifade ile sosyoloji, Bat?’da pek çok toplumsal, ekonomik,kültürel, siyasal ve uluslar aras? nedenle ba?l? olarak do?mas?na kar??l?k Osmanl?’da siyasal kayg?larla gündeme gelmi? ve yerle?mi?tir.”1Böylece Bat?, dünya egemenli?ini ele geçirmesi sonucu bu üstünlü?ünden yararlanarak sorunlar?na sosyoloji kanal? ile çözüm aramak isterken,bizim sosyolojiden beklentimiz ise Bat?n?n aksine yitirilen dünya egemenli?imizin neticesinde içine dü?ülen bocalamalardan ç?k?? yollar? arama görevi ile s?n?rl?d?r.Bu bak?mdan sosyoloji bizde ve Bat?da birbirinden çok farkl? sorunlara kar??l?k arama süreçlerinde geli?im göstermi?tir.2
Ülkemizde sosyoloji oldukça erken bir dönemde faaliyetlerine ba?lam?? ve Durkheim’in Fransa’da kurdu?u ilk sosyoloji kürsüsünü müteakip1914’de ?stanbul Dar’ül Fünûn’da Ziya Gökalp taraf?ndan kurulan sosyoloji kürsüsü dünyan?n ikinci en eski sosyoloji bölümü olma özelli?ini ta??mas? aç?s?ndan önemlidir.Bu ilk kurulu? y?llar?ndan itibaren Türk sosyolojisi ülkenin ya?ad??? sorunlara çözüm bulma konusunda yo?un bir faaliyet içinde olmu?tur.1917 y?l?nda yay?mlanmaya ba?layan ?ctimâiyat Mecmuas?’n?n önsöz yaz?s?na bak?ld???nda sosyoloji biliminden beklentilerin ne derece büyük oldu?u anla??lmaktad?r. Bu yaz?da ?öyle denilmektedir:“Son zamanlarda memleketimizde içtimâi ilimler pek ziyade ra?bete mazhar olmu?tur.Bilhassa içtimâiyât bütün münevver zihinleri az çok i?gal
etmektedir.?ntikal devresinde bulunan ve her yerde söylenildi?i gibi içtimâi bir buhran geçiren bir memlekette herkesi en ziyade dü?ündüren mesele tabiidir ki mevcut içtimâi müesseselerden hangisinin tabii ve hangisinin marazi oldu?unu anlamak ve laz?m gelenlerin ?slah veya tadili çaresini aramakt?r.Fakat bir cemiyet dahilindeki müessesât? ?slah ve tedavi etmek için bu müesseselerin mahiyetini,ne gibi kanunlara tabi bulundu?unu bilmek iktiza eder.Bacon’un âlem-i tabii hakk?nda söyledi?i ?ey, içtimâi alem hakk?nda da aynen kâbil-i tatbiktir.?çtimâi bir heyete icray? tesir edebilmek için bu heyetin muayyen kanunlar?n? ve bunun, insanlar?n iradesiyle lâlettayin de?i?ebilecek bir makine olmad???n? bilmek laz?md?r. Bunu da iç-timâyât ilmi ö?retir.”3
Tekrar belirtirsek sosyoloji bir bilim olarak Bat?da do?mu? olmas?na ra?men daha ilk günlerden itibaren Türkiye’de büyük bir ilgi ve alaka görmü?tür.Bu ilginin çe?itli nedenleri bulunmaktad?r.Sosyoloji biliminin bizde daha ilk günlerden itibaren dü?ün çevrelerinde geni? yank? bulmas?n?n ilk nedeni sosyoloji biliminin ortaya koydu?u aç?klama biçimi ile bizim toplum olarak geçmi?ten beri süre gelen olaylara yakla??m biçimimizle olan paralelliktir. “Sosyoloji bilimiyle kurmu? oldu?umuz ili?ki bir Bat? biliminin Bat?-d??? ülkelerde yer edinmesinde öncülük,Bat? etkisinin Do?u’ya yay?lmas?na arac?l?k etmek de?ildir.Kendi dü?ünce gelene?imize,toplum sorunlar?na yakla??m biçimimize uygun dü?mesi nedeniyle sosyoloji yurdumuzda benimsenmi?, bir bilim olarak ona sahip ç?k?lm??t?r.”4 Ba?ka bir deyi?le sosyoloji özünde sorunlara toplum düzeyinde çözüm bulanabilece?i inanc?n? ta??d??? için Türkiye’de ilgi toplam??,bugünkü yerini kazanm??t?r.Nitekim daha sonralar? Ziya Gökalp eli ile Türkiye’de yayg?nla?acak olan Durkheim sosyolojisi’nin sosyoloji ekolleri aras?nda etkinlik kazanmas?nda da her ne kadar Gökalp’in çabalar? önemli olsa da esas olarak Durkheim sosyolojisi ile Türkiye’nin toplum olaylar?na bak??? aras?nda var olan belli bir paralellik dikkati çekmektedir.Türkiye’de sorunlar önünde ki?isel ba?ar? ve ç?k??
yollar?n?n ötesinde toplumdan çözüme gitme yöntemi benimsendi?i için Ziya Gökalp’in ta??y?c?s? oldu?u sosyoloji anlay??? ile bizim önemli benzerliklerimiz bulunmaktad?r.Yine ayn? nedenle Ziya Gökalp’in Türk milliyetçili?inin kurucusu olmas?nda da herhangi ola?an d??? bir durum bulunmamaktad?r.Bu ?ekilde sosyoloji bilimi; s?n?f ve zümre çat??mas? olmayan organik bir toplum görü?ü, bireylerin üstünde ve onlar? a?an bir yap? için son derece elveri?li bir malzeme sunmaktad?r:“Türkiye’de sosyoloji,Türk modernle?mesinin önemli kaynaklar?ndan birini olu?turdu; ulus devletin kurulu? sürecinde de resmi ideolojinin kurucu ö?elerinden önemli bir bölümünü sa?lad?; en önemlisi, toplumun kendisini yeni bir “toplumsal bütünlük” olarak alg?lamas?, Ziya Gökalp’in Durkheim’dan esinlenerek önerdi?i “ulusal mefkûrecilik” içinde dü?ünebilmesi için temel referans? olu?turdu.”5
Sosyolojinin Türkiye’ye hiçbir geçikme olmadan girmi? olmas?n?n bir ba?ka nedeni de bu bilimin bize haz?r çözümler sunabilece?ine ili?kin ilk sosyologlar?m?zda olu?an kanaatlerdir. Bu denenle sosyoloji ülkemize aktar?l?rken,bu bilimin ana vatan? olan Bat?’n?n sorunlar? çevresinde ?ekillenen do?as? da aktar?lm??t?r.Sosyolojiyi bizde ilk olarak temsil eden ki?iler de her ne kadar ana kayg?lar? toplumumuzun sorunlar?na çözüm aramak olsa da sosyoloji bilimi çerçevesinde daha önce Bat?’da bulunan çözümlerin bizde de geçerli olaca??na ili?kin bir anlay?? içinde olmu?lard?r.Bu nedenle“konu sorunun ara?t?r?lmas? s?ras?nda sorunun özellik ve niteliklerine uygun çözümlerin bulunmas? olmaktan ç?k?nca tasa da bilinen ve art?k ara?t?rmaya de?mez sorunlara haz?r,?smarlama çözümler bulmak olmu?tur.”6Bu sebeple Türkiye’deki sosyoloji çal??malar?nda,daha sonra gelenekselle?ecek bir anlay?? henüz bu bilimin ilk olarak ülkemize girdi?i y?llardan ba?layarak egemen olmaya ba?lam??,Bat?’da yürütülen sosyoloji çal??malar? sonucunda elde edilen bilgi ve çözümlerin bizde de geçerli oldu?u konusunda herhangi bir ku?ku duyulmam??t?r:“Sosyolojimiz, yurdumuz sorunlar?n?n kar??l?klar?n? Bat? sosyolojisinde bulundu?una
Toplam Üye: 
