Fobiler

[SevaL_24]

Fobi belirli nesne, durum ya da kimseler kar??s?nda duyulan, yersiz, temelsiz, mant?kd??? ancak önlenemez korku. Belli nesne veya ?artlardan ferdin kaçmas?na sebeb olan ve kaç?lamad???nda ?iddetli heyecana, bütün bedenin irkilmesine, bir fâcian?n gelmekte oldu?unu hissetmeye, derin bunal?m ve depresyona, kalp çarp?nt?s?, tam bir halsizlik, terleme ve di?er heyecan belirtilerine sebeb olan bir hal. Fobi kelimesi, Yunanca Phobos kelimesinden gelir. Phobos, Yunan mitolojisinde deh?et tanr?s?d?r.

Korkulan nesne ve ?artlara göre isimler verilmi?tir. Mesela kapal? yerler korkusu (klostrofobi), aç?k alanlar korkusu (agorafobi), yüksek yerlerden korku (akrofobi) vard?r. Ya?anm?? korkulu hâdiseler sonradan fobilere sebeb olabilirlerse de, korkulan ?eyin üstüne gitmek korkuyu azaltmakta, kaçmak ise korkuyu artt?rmaktad?r. Bu prensip tedâvide kullan?lmaktad?r. Ayr?ca heyecan yat??t?r?c? ilaçlarla da tedavisine çal???lmaktad?r.



Fobi, önemli bir tehlike kayna?? olmayan bir nesne veya durumla kar??la?ma s?ras?nda duyulan inatç? ve a??n korkudur. Fobilerin ba?l?ca üç ö?esi vard?r: korkulan nesneyle kar??la??ld??? zaman sübjektif korku veya anksiete ya?ant?s?; bu tür ili?kiyle ilgili fizyolojik de?i?imler ve bu nesneden kaç?nma veya kaçma davran??lar?. Dolay?s?yla gerçekten fobik olan hastalar ender olarak korku duyarlar, çünkü kendilerine anksiete veren nesnelerden veya durumlardan sürekli olarak kaçarlar. Fobik nevroz te?hisi koyulan vakalarda, fobiler di?er psikiyatrik semptomlarla birlikte görülebilir veya ba?ka psikiyatrik sendromlara e?lik edebilir. Prin?er depressif hastal?klarda çok kere özellikle agorafobik çe?itten hafif fobik semptomlar görülür; bunlar bir fobi tablosu gösterdiklerinden, temeldeki depresyon maskelenir. Fobiler ba?ka sorunlarla ayn? zamanda mevcut olduklar?nda tedavi, primer bozuklu?a yönelik olmal?d?r. Primer fobik nevrozlar ba?l?ca üç tiptiragorafobi ve klaustrofobi, spesifik fobiler ve sosyal fobiler. Dördüncü grup olan “çe?itli fobiler” ise öldürme, b?çaklama ve kesme korkular? dahil olmak üzere, belirgin fobik nitelikler ta??yan hastal?k korkular?n? ve obsessif semptomlar? kapsar. Belli ba?l? dört fobi tipi, neden, seyir ve tedavi bak?m?ndan farkl? olup bu ansiklopedide ayr? ayr? ele al?nm??t?r.



Korkudan Fobiye

Her canl?, birey olarak varl???n? tehdit eden ya da tehdit riski ta??yan varl?k ve durumlardan içgüdüsel olarak kaç?n?r. ?nsan bilincinde bu kaç?nma, korku olarak alg?lanmaktad?r. Korku bu haliyle, ki?inin varl???n?, ya?am?n? sürdürmesine hizmet eden savunma sistemlerinin bir ön-uyar? mekanizmas?d?r ve ya?am?n sürdürülebilmesi için gereklidir. Örne?in, her insan ?u ya da bu ölçüde köpekten korkar. Hafif ya da a??r, hatta ölüme neden olabilecek bir tehlike kayna?? olabilecek köpekten korkmak, ola?and?r ve gereklidir. Bir köpekten gelebilecek tehlike için gereken önlemleri alarak bu korkunun üstesinden gelebilmek, böylece bir köpekle fiziksel ya da duygusal temas kurabilmek düzeyinde tutulabilen köpek korkusu, hastal?kl? bir durum olarak kabul edilemez. Çünkü bu haliyle, ki?inin kontrolünden ç?km??, onun istencine hükmeden, sonuçta günlük ya?am?n? olumsuz yönde etkileyen bir duygu-durum de?ildir. Korkunun, “kontrolden ç?kmas?”, ya?am?n sürdürülmesi için gerekli olan bir ön-uyar? sistemiyle uyum sa?lanamamas? anlam?ndad?r. Ki?i, o korkunun, onu kaç?nmaya zorlad??? durumlardan kaç?nmay? sa?layamaz ya da bu kaç?nma, onu duygusal olarak rahatlatmaz. Yine endi?e ve korku içindedir ve bu anksiyete onun günlük ya?am?n? istedi?i tarzda sürdürmesine olanak vermez. Onun, sanki kendi d???nda i?leyen bir mekanizma gibi, kendi istencine hükmeden bir d?? güç gibi i?lev görür. Bu haliyle, ya?ama hizmet eden korku, ya?ama kar?? olan fobiye dönü?ür.



Korku Olmayandan Fobiye

Belirli bir varl??a ve duruma ba?lanamayan fobiler de vard?r. Her ?eyden önce, bireyin varl???n? tehdit eden pek çok d?? unsur oldu?una göre, pek çok korku ve fobi de vard?r. Ancak ki?inin varl???n? tehdit eden d?? unsurlar bazen, belirli bir varl?k ya da duruma ba?l? olmazlar. Ki?inin, genel anlamda kendi varl???n? tehdit alt?nda alg?lamas? durumunda, onun bilinç alt?na yans?yan, bu tan?mlanmam??, bir nesne ya da durumla ili?kilendirilememi?, belirsiz anksiyete, ki?inin bilinç alt?nda i?leyen bir mekanizmayla tan?mlanabilir bir korku haline dönü?türülür. Korku haline dönü?tü?ü anda da, genel bir anksiyete olmas? sonucu, fobiye dönü?ür.




Psikolojik Sorunlar: Fobiler

null

Fobi belirli nesne, durum ya da kimseler kar??s?nda duyulan, yersiz, temelsiz, mant?kd??? ancak önlenemez korku. Belli nesne veya ?artlardan ferdin kaçmas?na sebeb olan ve kaç?lamad???nda ?iddetli heyecana, bütün bedenin irkilmesine, bir fâcian?n gelmekte oldu?unu hissetmeye, derin bunal?m ve depresyona, kalp çarp?nt?s?, tam bir halsizlik, terleme ve di?er heyecan belirtilerine sebeb olan bir hal. Fobi kelimesi, Yunanca Phobos kelimesinden gelir. Phobos, Yunan mitolojisinde deh?et tanr?s?d?r.

Korkulan nesne ve ?artlara göre isimler verilmi?tir. Mesela kapal? yerler korkusu (klostrofobi), aç?k alanlar korkusu (agorafobi), yüksek yerlerden korku (akrofobi) vard?r. Ya?anm?? korkulu hâdiseler sonradan fobilere sebeb olabilirlerse de, korkulan ?eyin üstüne gitmek korkuyu azaltmakta, kaçmak ise korkuyu artt?rmaktad?r. Bu prensip tedâvide kullan?lmaktad?r. Ayr?ca heyecan yat??t?r?c? ilaçlarla da tedavisine çal???lmaktad?r.

null

Fobi, önemli bir tehlike kayna?? olmayan bir nesne veya durumla kar??la?ma s?ras?nda duyulan inatç? ve a??n korkudur. Fobilerin ba?l?ca üç ö?esi vard?r: korkulan nesneyle kar??la??ld??? zaman sübjektif korku veya anksiete ya?ant?s?; bu tür ili?kiyle ilgili fizyolojik de?i?imler ve bu nesneden kaç?nma veya kaçma davran??lar?. Dolay?s?yla gerçekten fobik olan hastalar ender olarak korku duyarlar, çünkü kendilerine anksiete veren nesnelerden veya durumlardan sürekli olarak kaçarlar. Fobik nevroz te?hisi koyulan vakalarda, fobiler di?er psikiyatrik semptomlarla birlikte görülebilir veya ba?ka psikiyatrik sendromlara e?lik edebilir. Prin?er depressif hastal?klarda çok kere özellikle agorafobik çe?itten hafif fobik semptomlar görülür; bunlar bir fobi tablosu gösterdiklerinden, temeldeki depresyon maskelenir. Fobiler ba?ka sorunlarla ayn? zamanda mevcut olduklar?nda tedavi, primer bozuklu?a yönelik olmal?d?r. Primer fobik nevrozlar ba?l?ca üç tiptiragorafobi ve klaustrofobi, spesifik fobiler ve sosyal fobiler. Dördüncü grup olan “çe?itli fobiler” ise öldürme, b?çaklama ve kesme korkular? dahil olmak üzere, belirgin fobik nitelikler ta??yan hastal?k korkular?n? ve obsessif semptomlar? kapsar. Belli ba?l? dört fobi tipi, neden, seyir ve tedavi bak?m?ndan farkl? olup bu ansiklopedide ayr? ayr? ele al?nm??t?r.

null

Korkudan Fobiye

Her canl?, birey olarak varl???n? tehdit eden ya da tehdit riski ta??yan varl?k ve durumlardan içgüdüsel olarak kaç?n?r. ?nsan bilincinde bu kaç?nma, korku olarak alg?lanmaktad?r. Korku bu haliyle, ki?inin varl???n?, ya?am?n? sürdürmesine hizmet eden savunma sistemlerinin bir ön-uyar? mekanizmas?d?r ve ya?am?n sürdürülebilmesi için gereklidir. Örne?in, her insan ?u ya da bu ölçüde köpekten korkar. Hafif ya da a??r, hatta ölüme neden olabilecek bir tehlike kayna?? olabilecek köpekten korkmak, ola?and?r ve gereklidir. Bir köpekten gelebilecek tehlike için gereken önlemleri alarak bu korkunun üstesinden gelebilmek, böylece bir köpekle fiziksel ya da duygusal temas kurabilmek düzeyinde tutulabilen köpek korkusu, hastal?kl? bir durum olarak kabul edilemez. Çünkü bu haliyle, ki?inin kontrolünden ç?km??, onun istencine hükmeden, sonuçta günlük ya?am?n? olumsuz yönde etkileyen bir duygu-durum de?ildir. Korkunun, “kontrolden ç?kmas?”, ya?am?n sürdürülmesi için gerekli olan bir ön-uyar? sistemiyle uyum sa?lanamamas? anlam?ndad?r. Ki?i, o korkunun, onu kaç?nmaya zorlad??? durumlardan kaç?nmay? sa?layamaz ya da bu kaç?nma, onu duygusal olarak rahatlatmaz. Yine endi?e ve korku içindedir ve bu anksiyete onun günlük ya?am?n? istedi?i tarzda sürdürmesine olanak vermez. Onun, sanki kendi d???nda i?leyen bir mekanizma gibi, kendi istencine hükmeden bir d?? güç gibi i?lev görür. Bu haliyle, ya?ama hizmet eden korku, ya?ama kar?? olan fobiye dönü?ür.

null

Korku Olmayandan Fobiye

Belirli bir varl??a ve duruma ba?lanamayan fobiler de vard?r. Her ?eyden önce, bireyin varl???n? tehdit eden pek çok d?? unsur oldu?una göre, pek çok korku ve fobi de vard?r. Ancak ki?inin varl???n? tehdit eden d?? unsurlar bazen, belirli bir varl?k ya da duruma ba?l? olmazlar. Ki?inin, genel anlamda kendi varl???n? tehdit alt?nda alg?lamas? durumunda, onun bilinç alt?na yans?yan, bu tan?mlanmam??, bir nesne ya da durumla ili?kilendirilememi?, belirsiz anksiyete, ki?inin bilinç alt?nda i?leyen bir mekanizmayla tan?mlanabilir bir korku haline dönü?türülür. Korku haline dönü?tü?ü anda da, genel bir anksiyete olmas? sonucu, fobiye dönü?ür.

null

Fobilerin Genel Özellikleri

Fobi toplumda s?k görülen bir anksiyete bozuklu?udur. Fobisi olan insanlar “fobik” diye adland?r?l?rlar. Yap?lan ara?t?rmalar toplumda %10 oran?nda fobi tespit etse de tahminen bu de?er %25 dolaylar?ndad?r. Fobiler halk aras?nda hastal?ktan ziyade huy ya da ki?ilik özelli?i olarak dü?ünüldü?ünden tedaviye ba?vuranlar?n say?s? azd?r. Ara?t?rmalarda fobi s?kl???n?n beklenenden dü?ük ç?kmas?n?n en önemli nedeni budur. Kad?nlarda erkeklere oranla iki buçuk kat daha fazla görüldü?ü saptanm??t?r. Fobinin nedenleri konusunda farkl? ekollerin farkl? aç?klamalar? vard?r. Freud, fobiyi bilinçalt? çat??malar? olarak tan?mlar. Watson’a göre ise fobi, ?artl? reflekse dayan?r.



Fobi Belirtileri

Korku yaratan obje, durum ya da aktivite ile kar??la??ld???nda anksiyete belirtileri ortaya ç?kar. Panik atakta görülen belirtilerin hemen hepsi fobik durumla kar??la??ld???nda ortaya ç?kabilir. Bu belirtilerden baz?lar? ?unlard?r:

    * Çarp?nt?
    * Yüz k?zarmas?
    * Yüzde ka??nma ve yanma hissi
    * Titreme
    * Terleme
    * Bulan?k görme
    * Nefes darl???
    * A??z kurulu?u
    * Yutkunma güçlü?ü
    * Mide Bulant?s?
    * Bilinç Kayb?
    * Ani Tansiyon Dü?ü?ü
    * Bay?lma



Tedavi

Fobilerin tedavisinde ilaç ve psikoterapi birlikte uygulan?r. ?laç tedavisi ço?u kez yeterli de?ildir ve antidepresan ilaçlar kullan?l?r. Fobilerin tedavisinde en s?k ba?vurulan yöntem, ki?inin korkusuyla yüzle?mesinin sa?lanmas?d?r. Ki?inin, anksiyete yaratan varl?k ya da durumun üstüne giderek anksiyeteyi nas?l ya?ad???n? ve onunla nas?l ba?a ç?kabilece?ini ö?renmesi istenir.

Fobi Çe?itleri

    * Sosyal fobi
    * Agorafobi
    * Özgül fobiler



Sosyal Fobi Nedir?

Sosyal Fobi toplumlarda her 10 ki?iden birinin ya?amlar?n? olumsuz etkileyen bir rahats?zl?kt?r. ?nsanda a??r? derecede ba?kalar? taraf?ndan izlenme ve de?erlendirme korkusuna neden olur. Bu korku basit utangaçl?k ve toplum içinde heyecanlanma duygusundan çok daha ciddi boyutlarda bir korkudur. Bu rahats?zl?ktan ?ikayetçi olan insanlar ömürleri boyunca ba?kalar? taraf?ndan izlenebilecekleri durumlara girmekten kaç?n?rlar. Bu hastalar?n di?er insanlarla ili?kileri, e?itimleri ve i? hayatlar? büyük oranda zarar görecektir. Bu hastal?ktan ?ikayetçi olan bir çok insan korkular?n? yenmek için alkole ve uyu?turucu maddeye sar?lacakt?r. Sosyal Fobi ço?unlukla ergenlik y?llar?nda ba?lar ve e?er tedavi edilmezse ömür boyu sürebilir. Tedavi edilmeyen Sosyal Fobi ayn? zamanda depresyon ve agorafobi (topluma aç?k yerlerde bulunma korkusu) gibi ba?ka rahats?zl?klar?n da olu?mas?na neden olur. “Ba?kalar?na emir vermeyi gerektirece?i için bir çok kere terfi etmeyi reddettim. Ba?kalar?na emir veremezdim. “Alkol, partilerde ya da topluluklara hitap etmem gerekti?inde bana yard?mc? oluyordu. ancak sonunda benim için alkol sosyal fobi kadar büyük bir problem haline geldi”.

Sosyal Fobinin Sebepleri Nelerdir?

Sosyal fobi, ?rsiyetin orta derecede katk?da bulundu?u bir hastal?kt?r. Akrabalar? aras?nda sosyal fobik olan ki?ilerin bu hastal??a yakalanma riski bir miktar daha yüksektir. Sosyal fobiklerin beyinlerinde bir tak?m kimyasal ve elektriksel bozukluklar oldu?u, yap?lan incelemeler sonucunda anla??lm??t?r. Baz? ilaçlar?n sosyal fobi tedavisinde oldukça etkili olmas?, sosyal fobinin temelde “beyinde faaliyetinde bir bozukluk” oldu?u tezini do?rulamaktad?r. Sosyal fobinin genellikle utangaç, çekingen, kendine güveni dü?ük, reddedilmeye duyarl?, ama ba?kalar? üzerinde olumlu intiba b?rakma arzusu duyan ki?ilerde ortaya ç?kt??? dü?ünülmektedir. Bu ki?iler ba?kalar? taraf?ndan be?enilmediklerinde bunun de?er ve sosyal mevki kayb?na yol açacak bir felaketle sonuçlanaca??n? inan?rlar. Yani sosyal fobi, baz? ki?ilik özellikleri zemininde ve baz? ailelerde daha kolay geli?en bir beyin hastal???d?r.

Sosyal Fobinin Belirtileri Nelerdir?

Sosyal Fobi; yüz k?zarmas?, el titremesi, ba? dönmesi, a??r? terleme ve ani tuvalete gitme iste?i gibi belirtilere neden olabilir. E?er sosyal fobiniz varsa korkulan sosyal durumlar ile kar?? kar??ya kald???n?zda bu belirtilerden bir veya bir kaç?ndan ?ikayetçi olabilirsiniz. Baz? vakalarda sadece kaç?n?lan durumun dü?üncesi dahi korku yaratabilir. Belirtileri engellemek için her ?eyi deneyebilirsiniz. Ancak kaç?nma yöntemleri kaç?n?lan belirtiler kadar hayat kalitenize zarar verici olabilir. Süper markette, kasada s?rada beklemek benim için çok zordu. s?rada ilerledikçe daha da çok terliyor ve titriyordum. sonunda al??veri? yapmaktan vazgeçtim.

Sosyal fobi kavram? ilk defa 1903 y?l?nda frans?z psikiyatrist Janet taraf?ndan tan?mlanm??t?r. ?imdiki modern formuyla ise ilk defa, 1966 y?l?nda ingiliz psikiyatrist ve davran?? terapistleri Marks ve Gelder taraf?ndan ortaya konmu?, daha sonra üzerinde çal???lmaya devam edilmi?tir. 1980 y?l?nda resmi olarak DSM’ye al?nm??, 1990 y?l?nda da uluslararas? hastal?k s?n?fland?rmas?n?n düzenlendi?i ICD – 10?da yerini alm??t?r. Sosyal fobi son y?llarda ara?t?rmalar?n yo?unla?t??? bir konu olarak önemini gün geçtikçe artt?rmaktad?r. Sosyal fobi; ki?inin sosyal faaliyet ve aktivitelerde bulunma ve kat?lmaya kar?? geli?tirdi?i kayg? durumu olarak tan?mlanabilir. Tek ba??na korku ve kayg? olmadan yapabildi?i faaliyetleri, ba?kalar?n?n önünde ayn? rahatl?kla yapamamas? olarak belirtmemiz mümkündür. Bu kayg? durumundan kurtulmak için de; sosyal ortam ve faaliyetlere kat?lmama, çekinme veya uzak durmas? ile belirginle?erek ortaya ç?kar. Bir dereceye kadar sosyal ortamlardan korku normal kabul edilmelidir. Çekingenlik yada utangaçl?k da, ki?iye ciddi bir yük ve korku getirmiyorsa problem olarak yer almaz. Bunun hastal?k olup olmad???na, ki?inin ya?ad??? engellenmeler ve k?s?tlanmalar karar verecektir. Sosyal fobi diyebilmemiz için; ki?inin istedi?i halde, korku ve kayg? olu?turan sosyal faaliyet ve ili?kilere kat?lamamas?d?r.

Sosyal fobi, tek bir boyutu olmayan, azdan ço?a do?ru geni?leyebilen bir yelpazede ele al?nmal?d?r. Kar?? cinsten biri ile sohbet ederken ortaya ç?kan korku ve kayg? halinden; tan?d?k biri ile kar??la??p konu?ma zorunda kalaca??n? dü?ünerek soka?a ç?kmamaya kadar varabilen geni?li?e sahiptir. Ancak bu yelpazenin her iki boyutu da tedavi edilmesi ve düzeltilmesi gereken bir problem olarak görülmelidir. Sosyal fobisi olan ki?iler kayg? durumuna dü?memek için de farkl? kaç?nma yollar?na müracaat ederler. Bu kaç?nma davran??lar?; korkulan ortama girmeme (sosyal etkinliklere girmeme ve okul fobisi gibi), korkulan ortam? terketme, konu?ulan? i?itmezden gelme, hastalanma, z?tla?ma, göz temas?na girmeme, ilgisiz ?eyler dü?ünme, hayallere dalma, konuyu de?i?tirme ve alkol kötüye kullan?m? olarak özetlenebilir. Böylece kendilerini kayg? olu?turabilecek durumlardan soyutlayarak; küçük dü?memi?, utanç verici bir olay ya?amam?? ve benli?inin bütünlü?ünü korumu? olur. Sosyal fobisi olan ki?iler hata yapma, gülünç duruma dü?me yada kendilerine yak??mayacaklar?n? dü?ündükleri davran??lar? yapma korkusu içindedir. Sosyal faaliyetlerde arka plana itilmi? olmaktan, dostça olmayan bir ?ekilde kendilerine davran?lmas?ndan, aptalca görünmekten, kontrolü kaybetmekten, panik ya?amaktan, ne söyleyece?ini bilememekten ve bir de bunlara e?lik eden birçok fiziki belirtileri ya?amaktan korkmaktad?r. Bu fiziki belirtileri; ellerde terleme ve titreme, yüz k?zarmas?, ses k?s?lmas? ve titremesi, kaslarda gerginlik, çarp?nt? ve gögüste s?k??ma hissi, s?cak ve so?uk basmalar?, mide rahats?zl?klar?, ba? a?r?s? olarak s?ralayabiliriz.

Belirli nesneler veya durumlardan anormal korkudur. Bunlar? agorafobi ve sosyal fobilerden ay?rdettiren özellik korkunun özgül durumlar ve nesneler kar??s?nda belirmesidir. Bu özgül durumlar ve nesneler olmad???nda hastada rahats?zl?k belirtisi yoktur. Bunlardan uzak oldu?u sürece hastan?n ya?am? etkilenmemektedir. Yaln?z fobi nesnesi ya da durumuyla yüz yüze gelince panik derecesinde korku ortaya ç?kmaktad?r. Hasta bu nesne veya durumlar?n nerede bulunabilece?ini daha önceden inceler ve ona göre sak?narak s?k?nt?dan kendini korumaya çal???r. Fakat çok s?k kar??la??lan nesneler kar?? korku ya?am? çok k?s?tlay?c? olabilir.

Sosyal Fobi ?yile?ir mi?

Sosyal fobi günümüzde oldukça iyi tedavi edilen bir rahats?zl?kt?r. Ama tedavi edilmedi?inde a??r sonuçlara yol açabilir. Psikiyatristler, s?n?fta derse kald?r?ld???nda duydu?u heyecana dayanabilmek veya akranlar?yla ili?kilerinde daha az k?r?lgan ve daha cesur olabilmek için, henüz ortaokul y?llar?nda alkol ve madde kullanmaya ba?layan çok hasta görürler. Sosyal fobiklerin e?itim ve i? ba?ar?lar?, hayatta gösterdikleri performans genelde dü?üktür. Öte yandan bugün radyoda televizyonda program yapan ve bu i?i de ba?ar?yla yürüten çok say?da iyile?mi? sosyal fobik vard?r. Ancak ço?u sosyal fobik tedavi ba?vurusunda bulunmamakta, berbat bir hayata katlanmak zorunda kalmaktad?r.

[SevaL_24]

Sosyal Fobi Nas?l Tedavi Edilir?

?laç tedavisi

Günümüzde sosyal fobi tedavisinde oldukça etkili olan, ba??ml?l?k yapmayan, uyku-sersemlik gibi yan etkilere yol açmayan ve kal?c? düzelme sa?layabilen birtak?m ilaçlar vard?r. ?yi bir ilaç tedavisiyle kimi zaman psikoterapiye dahi gerek kalmadan ki?i dertlerinden kurtulmaktad?r.

Psikoterapi

Psikoterapi, sosyal fobi tedavisinde oldukça etkilidir. Sosyal fobiklerde genellikle “bili?sel-davran??ç? terapi” denilen psikoterapi yöntemi uygulanmaktad?r.

Agorafobi

Agorafobi nedir?

Agorafobi anksiyetenin bir sonucudur ve anksiyetenin ortaya ç?kt??? durumlardan kaçinmaya götürür. Sözgelimi, evden çikmakta, kitle ulasim araçlarini kullanmakta veya süpermarkette kuyruga girmekte zorlanabilirsiniz. Agorafobiniz varsa, kendinizi ancak gerçekten iyi tanidiginiz biriyle vakit geçirdiginizde güvende hissedersiniz. Kaçinmayi yegleyeceginiz durumlarda anksiyetenin fiziksel ve psikolojik belirtilerini sergilersiniz. Agorafobi ilaçlar ve bilissel-davranisçi terapiyle genellikle etkili biçimde tedavi edilebilir. Fobiler aras?nda s?k görülen, eskiden yaln?z meydanlardan, aç?k yerlerden korku olarak bilinen bir Anksiyete bozuklu?udur. ?imdi ise agorafobi çok daha geni? bir anlam ta??maktad?r. Yaln?z ba??na kalmaktan, yaln?z soka?a ç?kmaktan, kalabal?k yerlere girmekten, örne?in sinema, tiyatro, tünel, köprü, pasaj, asansör, otobüs, vapur, uçak gibi yerlerde duyulan korkular art?k agorafobi say?lmaktad?r. Panik bozuklu?una ba?l? olmayan fobinin nadir oldu?u anla??lmaktad?r. Ço?u agorafobinin temelinde panik nöbetleri bulunmaktad?r. Yani hasta panik nöbetleri geçirece?i korkusu yüzünden yaln?z ba??na soka?a ç?kamamakta, kalabal??a girememektedir. Bu nedenle DSM III-R’ye göre agorafobi belli bir durumdan a??r kaç?nma davran??? gösteren panik bozuklu?udur. ICD-10?da ise as?l tan? agorafobidir ve bunda panik bozuklu?u olabilir veya olmayabilir. Agorafobi bireyin herhangi bir yerde panik nöbeti geçirme ve ordan ç?kamama, t?kan?p kalma, hiçbir seçene?i olmama korkusudur. A??r agorafobikler ya?am?n birçok etkinli?inden uzakla??r. Bir süre sonra ya?amlar? o kadar k?s?tlanabilir ki zamanla ciddi çöküntü durumlar?na da girebilirler.



Özellikle yaln?z ba??na d??ar? ç?kmak korkusu olarak nitelenen ruhsal çöküntü ve güçsüzlük yarat?c?, nispeten çok rastlanan bir bozukluktur. Agorafobi genellikle bulu? ça??nda ve en çok 15-35 ya?lar? aras?nda ba?lay?p, erkeklerden çok, kad?nlarda belirir. Bilinen bir tek basit nedeni yoktur. Çocukluktaki travmatik olaylardan ziyade, stress yaratan olaylar ve nörotik ki?ili?in etken olmas? ihtimali yüksektir. Bununla birlikte, çocukluktaki ayr?lma olaylar? sonucunda ortaya ç?kan ba??ml?l?k (dependence) durumlar? ve genç kad?n hastalarda görülen cinsel anksieteler de s?k rastlan?lan nedenlerdir. Bu sendrom birkaç hafta veya ay, yahut da daha yava? olarak birkaç y?l süresince geli?ebilir. Ço?unlukla y?llarca sürmesine ra?men, bazan kendili?inden geçiverir, bazan da nüksederek seyreder. Fobilerin ?iddeti, bazan ortamsal stress’ler ve ruhsal de?i?imlere ba?l? olarak, fakat önceden kestirilemeyen bir biçimde, ini? ç?k??lar gösterir. Gene de, fobi kronikle?tikçe kaç?nma davran??? belli bir tablo gösterebilmektedir. Serbest anksiete, panik nöbetleri ve depresyon gibi ba?ka nörotik semptomlar da bu fobiyle ilgili olabilmektedir. Fobi semptomlar? genellikle depresyon dönemlerinde kötüle?mektedir.Bu fobinin kontrolü çok yönlüdür. E?er depresyon, panik ve sitüasyonel olmayan anksiete belirginse, antidepresanlar ve anksiolitik ilaçlar faydal?d?r. Hattâ depresyonun belirgin olmad??? durumlarda bile bu ilaçlar? denemek yarar sa?layabilir. Davran?? terapisi teknikleri, ço?u zaman hastalar?n korktuklar? durumlar? daha rahat kar??lamalar?na yard?mc? olur ve muhtemelen hafif vakalarda veya kaç?nma davran???n?n ?iddetli fakat depresyonun hafif oldu?u durumlarda en iyi sonucu verir. Uzun bir hastal?k döneminden sonra, hastan?n ki?isel, sosyal veya aile sorunlar?n? çözümlemesinde onu desteklemek için psikoterapötik ve sosyal bir çal??ma gerekebilir.



Özgül Fobiler

Belirli nesneler veya durumlardan anormal korkudur. Bunlar? agorafobi ve sosyal fobilerden ay?rdettiren özellik korkunun özgül durumlar ve nesneler kar??s?nda belirmesidir. Bu özgül durumlar ve nesneler olmad???nda hastada rahats?zl?k belirtisi yoktur. Bunlardan uzak oldu?u sürece hastan?n ya?am? etkilenmemektedir. Yaln?z fobi nesnesi ya da durumuyla yüz yüze gelince panik derecesinde korku ortaya ç?kmaktad?r. Hasta bu nesne veya durumlar?n nerede bulunabilece?ini daha önceden inceler ve ona göre sak?narak s?k?nt?dan kendini korumaya çal???r. Fakat çok s?k kar??la??lan nesneler kar?? korku ya?am? çok k?s?tlay?c? olabilir.

Fobiler korkunun ortaya ç?kt??? uyarana göre üçe ayr?labilirler:

    * Nesne fobileri (böcek, kelebek, köpek, sivri uçlu e?ya gibi…)
    * Durum fobileri (kapal? yer, aç?k yer, asansör, yüksek yer gibi…)
    * ??lev fobileri (alt?na kaç?rma, gaz kaç?rma, terleme, yüz k?zarmas? gibi…)

Özgül fobi, sosyal fobiden daha yayg?nd?r. Özgül fobi kad?nlar aras?nda en yayg?n görülen mental bozukluktur. ?kincil olarak erkekler aras?nda yayg?nl??? vard?r. Sadece madde kullan?m bozukluklar? mevcuttur. Özgül fobinin alt? ayl?k prevelans? her yüz ki?ide % 5-10 civar?ndad?r. Ömür boyu prevalans? % 12.5 ‘tir. Kad?n erkek oran? ikiye birdir. Kan, enjeksiyon ve yara tipinde bu oran bire birdir. Baslangicin pik yasi, doga olaylari, kan, enjeksiyon ve yara tipinde 5 ila 9 yaslari arasidir. Baslangiç daha sonraki yaslarda da olabilir. Bunun tersi olarak, durumsal tipte (mesela yükseklik korkusu) baslangiç yasi daha yüksektir, ortalama 20?li yaslarin ortasidir. Agorafobinin baslangiç yasi daha küçüktür. Korkulan objeler ve durumlar, özgül fobide görünüm sikligina göre hayvanlar, yaralanma, firtinalar,yükseklik, hastalik ve ölümdür.

Agorafobi ile birlikte panik bozuklu?u, sosyal fobi, postravmatik stres bozuklu?u, obsesif- kompulsif bozukluk ve hipokondriaziste de korku ve kaç?nma davran??? vard?r. Ancak bunlar?n hepsinde de panik atak gelir korkusu (panik bozuklu?u), toplum önünde küçük dü?erim korkusu (sosyal fobi), ya?anan travmatik bir olay? hat?rlatan uyaran?n verdi?i s?k?nt? (PTSB), kirlenme endi?esi (OKB) ve özgül bir hastal??a yakalanm?? olma (hipokondriazis) gibi hastal??a özgü bir neden vard?r. Özgül fobide ise baz? hastalarda uyarandan neden korkuldu?una dair bir aç?klama olmas?na kar??n, di?er ruhsal hastal?klara özgü bir neden bulunmamaktad?r.



Tedavi

Özgül fobi tedavisinde en etkili yöntem yüzle?tirmedir (exposure). Yüzle?tirme tedavisi motivasyonu yeterli olan, depresif belirtilerin bulunmad???, fobik uyaran?n aç?kça belli oldu?u olgularda uygulanabilir. Korku olu?turan nesne ve durumlar?n gerçekte hiç bir tehlike olu?turmayaca?? ve fobik uyaranla ilgili olas? yanl?? bilgiler konusunda yeteri kadar çal??t?ktan sonra (bili?sel tedavi), hastalar fobik uyaranla hafiften ?iddetliye do?ru kademeli olarak yüzle?tirilir. Amaç hastalar? desensitize etmektir. Belirgin depresyon ve panik ataklar?n oldu?u hastalarda antidepresan tedavi uygulanabilir.

http://www.diliminucunda.com/images/fobi/fobi15.jpg

Psikoloji biliminde geçen çesitli korkular?n?z?n teknik terimleri

    * Ablütofobi: Y?kanmaktan Korkma
    * Agirofobi: Caddelerde Kar??dan Kar??ya Geçmekten Korkma
    * Agorafobi: Aç?k Yer ya da Kalabal?k Korkusu
    * Ailurofobi: Kedilerden Korkma
    * Akluofobi: Karanl?ktan Korkma
    * Akrofobi: Yüksek Yerlerden Korkma
    * Akustikofobi: Belirli Seslerden Kokrma
    * Algofobi: Ac? Çekmekten Korkma
    * Amatofobi: Toz Korkusu
    * Amnezifobi: Haf?zas?n? Kaybetmekten Korkma
    * Androfobi: Adamlardan Korkma
    * Anemofobi: F?rt?na Korkusu
    * Antlofobi: Sel Korkusu
    * Antropofobi: ?nsanlardan Korkma
    * Apifobi: Ar?lardan Korkma
    * Arakibutirofobi: Yerf?st??? Ezmesinin, Yerken, Dama?a Yap??mas?ndan Duyulan Korku
    * Araknofobi: Örümceklerden Korkma
    * Aritmofobi: Say?lardan Korkma
    * Asimetrifobi: Simetrik Olmayan ?eylerden Korkma
    * Astenofobi: Güçsüz Olmaktan Korkma
    * Astrafobi: ?im?ek Korkusu
    * Ataksofobi: Düzensizlikten Korma
    * Atelofobi: Mükemmel Ol(a)mamaktan Korkma
    * Aviofobi: Uçu? Korkusu
    * Ballistofobi: Silahtan ya da Mermilerden Korkma
    * Batofobi: Derinlik Korkusu, Yüksek Binalar?n Yan?ndan Geçmekten Korkma
    * Batrakofobi: Kurba?a, Semender Gibi Çiftya?ay??l? (Amfibyen) Hayvanlardan Korkma
    * Belonefobi: ??nelerden Korkma
    * Bibliyofobi: Kitaplardan Korkma
    * Bromidrosifobi: Vücut Kokusundan Korkma
    * Brontofobi: Gökgürültüsünden Korkma
    * Dentofobi: Di?çiden Korkma
    * Dermatopatofobi: Deri Hastal?klar?ndan Korkma
    * Eisoptrofobi: Aynalardan Korkma
    * Elektrofobi: Elektrikten Korkma
    * Emetofobi: Kusmaktan Korkma
    * Entomofobi: Böceklerden Korkma
    * Epistaksiyofobi: Burun Kanamas?ndan Korkma
    * Eritrofobi: Yüz K?zarmas?ndan Duyulan Korku
    * Erotofobi: Cinsellik Korkusu
    * Farmakofobi: ?laçlardan Korkma
    * Fazmofobi: Hayaletlerden Korkma
    * Febrifobi: Yüksek Ate?ten Korkma
    * Filemafobi: Öpmekten ya da Öpü?mekten Korkma
    * Filofobi: Sevmekten, A??k Olmaktan Korkma
    * Fobofobi: Korkmaktan Korkma
    * Fotofobi: I??ktan Korkma
    * Gametofobi: Evlenmekten Korkma
    * Gefirofobi: Köprülerden Geçmekten Korkma
    * Gerontofobi: Ya?l? ?nsanlardan ya da Ya?lanmaktan Korkma
    * Glossofobi: Topluluk Önünde Konu?maktan Korkma
    * Haptofobi: Dokunulmaktan Korkma
    * Harpaksofobi: H?rs?zlardan ya da Bir Suçun Kurban? Olmaktan Korkma
    * Helyofobi: Güne?’ten Korkma
    * Hematofobi: Kan Korkusu
    * Herpetofobi: Sürüngenlerden Korkma
    * Hidrofobi: Sudan, Yüzmekten ya da Bo?ulmaktan Korkma
    * Higrofobi: Nemden ya da Ya?murdan Korkma
    * Hipegiyafobi: Sorumluluktan Korkma
    * Hipnofobi: Uyumaktan Korkma
    * Hipofobi: Atlardan Korkma
    * Homiklofobi: Sisten Korkma
    * Homofobi: E?cinsellerden Korkma
    * ?htiyofobi: Bal?klardan Korkma
    * Jinefobi: Kad?nlardan Korkma
    * Kakofobi: Çirkinlikten, Çirkin ?eylerden Korkma
    * Kakorafiyafobi: Ba?ar?s?z Olma Korkusu
    * Kanserofobi: Kanser Olmaktan Korkma
    * Kardiyofobi: Kalp Hastal???ndan Korkma
    * Karnofobi: Etten Korkma
    * Katagelofobi: Dalga Geçilmekten Korkma
    * Kemofobi: Kimyasal Maddelerden Korkma
    * Keymafobi: K??tan ve So?uktan Korkma
    * Kimofobi: Dalgalardan Korkma
    * Kinofobi: Köpeklerden Korkma
    * Klimakofobi: Merdivenden Dü?mekten ya da Merdivenlerden Korkma
    * Klostrofobi: Kapal? Yer Korkusu
    * Koprofobi: D??k? Korkusu
    * Koulrofobi: Palyaçolardan Korkma
    * Kremnofobi: Yüksek Yamaçlardan ya da Uçurumlardan Korkma
    * Kriyofobi:Buzdan ya da Donmaktan Korkma
    * Kronomentrofobi: Saatlerden Korkma
    * Ksantofobi: Sar? Renten Korkma
    * Ksenofobi: Yabanc?lardan Korkma
    * Ksilofobi: Tahta ?eylerden ya da Ormanlardan Korkma
    * Limnofobi: Göllerden Korkma
    * Litikafobi: Davalardan ve Mahkemelerden Korkma
    * Logofobi: Belirli Kelimelerden Korkma
    * Lökofobi: Beyaz Renkten Korkma
    * Manyofobi: Delirmekten Korkma
    * Mastigofobi: Cezaland?r?lmaktan Korkma
    * Mekanofobi: Makinelerden Korkma
    * Melanofobi: Siyah Renkten Korkma
    * Mikrobiyofobi: Mikroplardan Korkma
    * Mizofobi: Kirlilikten Korkma
    * Monofobi: Yaln?zl?ktan Korkma
    * Musofobi: Farelerden Korkma
    * Nekrofobi: Cesetten Korkma
    * Nelofobi: Camdan Korkma
    * Niktofobi: Geceden Korkma
    * Nozokomefobi: Hastanelerden Korkma
    * Nüdofobi: Ç?plakl?ktan Korkma
    * Obesofobi: ?i?manlamaktan Korkma
    * Ofidiyofobi: Y?lanlardan Korkma
    * Okofobi: Ta??t Araçlar?ndan Korkma
    * Osmofobi: Belirli Kokulardan Korkma
    * Pantofobi: Her ?eyden Korkma
    * Papirofobi: Ka??ttan Korkma
    * Paraskavedekatriafobi: Ay?n Onüçü ve Cuma Olan Günden Korkma
    * Patofobi: Hasta Olmaktan Korkma
    * Pedofobi: Çocuklardan Korkma
    * Peladofobi: Kel ?nsanlardan ya da Kelle?mekten Korkma
    * Penyafobi: Fakirlikten Korkma
    * Pirofobi: Ate?ten Korkma
    * Plakofobi: Mezar Ta?lar?ndan Korkma
    * Pogonofobi: Sakaldan ya da Sakall? Ki?ilerden Korkma
    * Politikofobi: Politikac?lardan Korkma
    * Porfirofobi: Mor Renkten Korkma
    * Potamofobi: Irmaklardan ya da Su Ak?nt?lar?ndan Korkma
    * Potofobi: Alkollü ?çeceklerden Korkma
    * Pteronofobi: Ku?tüyünden Korkma
    * Pupafobi: Kuklalardan Korkma
    * Radyofobi: Radyasyondan, ?ks I??nlar?ndan Korkma.
    * Ranidafobi: Kurba?alardan Korkma
    * Selenofobi: Ay’dan Korkma
    * Siderofobi: Y?ld?zlardan Korkma
    * Simetrofobi: Simetriden Korkma
    * Skiofobi: Gölgelerden Korkma
    * Sosyofobi: Toplumdan, Genel Olarak ?nsanlardan Korkma
    * Soteriofobi: Ba?kalar?na Muhtaç Olmaktan Korkma
    * Tafefobi: Diri Diri Gömülmekten Korkma
    * Takofobi: Yüksek H?zdan Korkma
    * Talassofobi: Deniz ya da Okyanus Korkusu
    * Tanatofobi: Ölümden Korkma
    * Teknofobi: Teknolojiden Korkma
    * Teratofobi: Gebe Kad?n?n, ?ekilsiz, Çirkin Bir Çocuk Do?urmaktan Korkmas?
    * Termofobi: Is?dan Korkma
    * Testofobi: Testlerden ya da S?navlardan Korkma
    * Tokofobi: Gebe Kalmaktan ya da Çocuk Do?urmaktan Korkma
    * Tomofobi: Ameliyat Olmaktan Korkma
    * Toksifobi: Zehir Korkusu
    * Topofobi: Belirli Yerlerden Korkma
    * Travmatofobi: Yaralanmaktan Korkma
    * Trikinofobi: G?da Zehirlenmesinden Korkma
    * Triskaidekafobi: 13 Say?s?ndan Korkma
    * Tripanofobi: A?? ya da ??ne Olmaktan Korkma
    * Trikopatofobi: Saç Hastal?klar?ndan Korkma
    * Ürofobi: Sidikten Korkma
    * Venereofobi: Zührevi Hastal?klardan Korkma
    * Venüstrafobi: Güzel Kad?nlardan Korkma
    * Vermifobi: Solucanlardan Korkma
    * Zelofobi: K?skançl?ktan Korkma
    * Zoofobi: Hayvanlardan Korkma

Kaynak: http://www.diliminucunda.com/psikolojik-sorunlar-fobiler.html